Γάμος είναι η τελετή της νόμιμης ενώσεως του άνδρα με τη γυναίκα. Είναι ένας θεσμός πού αποβλέπει στη ρύθμιση των σχέσεων των φύλων, στα πλαίσια μιας κοινής συμβιώσεως και στον καθορισμό της νομικο-κοινωνικής θέσεως των μελλόντων να γεννηθούν παιδιών, με βάση την προσωπικότητα των γεννητόρων (υπηκοότητα, εθνικότητα, φυλή, θρησκεία κ.λπ.).

Νομικά ό γάμος είναι ισόβια κοινωνία βίου, με έντονο ηθικό κατά βάση χαρακτήρα, δύο φυσικών προσώπων διαφορετικού φύλου, πού αναγνωρίζεται, ρυθμίζεται και προστατεύεται από την έννομο τάξη (Σύνταγμα 1975, Ν1329/ 1983). Καταβλήθηκε προσπάθεια να διατυπωθούν περί γάμου διάφορες εξελικτικές θεωρίες. Κατά τη χριστιανική όμως Δογματική, ο γάμος δεν είναι ούτε απλή σύμβαση, ούτε απλός κοινωνικός δεσμός, αλλά θρησκευτικό μυστήριο, ένα από τα επτά. Ο Θεός το ευλόγησε από την πρώτη στιγμή της Δημιουργίας λέγοντας στους πρωτοπλάστους «Αύξάνεσθε και πληθύνεσθε», αλλά και ως Θεάνθρωπος το ευλόγησε στο γάμο της Κανά. Ο Απόστολος Παύλος χαρακτήρισε το γάμο «Μυστήριον μέγα εις Χριστόν και εις την Έκκλησίαν» (, που σημαίνει ότι ο γάμος εκτός του ότι είναι μυστήριο και μάλιστα πολύ μεγάλο, είναι και δεσμός τελείας ενώσεως και αφοσιώσεως, ισόβιος και αδιάλυτος: Αυτοί τους οποίους «ο Θεός συνέζευξε άνθρωπος μη χωριζέτω».

Τα αισθητά σημεία του Μυστηρίου είναι τέσσερα: Η ελεύθερη συγκατάθεση των νεόνυμφων, το στεφάνωμα των νεόνυμφων, η άρμοση των χεριών τους, η ευλογία της Εκκλησίας.

Με την ευλογία της Εκκλησίας, ο φυσικός δεσμός γίνεται ισόβια πνευματική ένωση, ικανή με την αγιαστική και δημιουργική χάρη του Θεού να εκπληρώσει τους θείους σκοπούς του γάμου πού είναι: Η αλληλοβοήθεια, η αλληλοσυμπλήρωση και ο εξαγιασμός του ζεύγους των συζύγων με τελικό σκοπό τη σωτηρία τους. Η διαιώνιση του ανθρώπινου γένους και η ανατροφή των παιδιών «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου» ,η ειδική χάρη του Μυστηρίου. 

Η ακολουθία του αρραβώνα προηγείται της ακολουθίας του γάμου. Σε παλαιότερες εποχές, ο αρραβώνας ήταν υπόσχεση για γάμο, και χρησίμευε για την προετοιμασία των μελλόνυμφων, δίνοντας τους την ευκαιρία να γνωριστούν και να αγαπήσουν ο ένας τον άλλο. Στην εποχή μας, ο αρραβώνας είναι ακόμα μια ευχή και ευλογία της Εκκλησίας για τους μελλονύμφους.

Τα δακτυλίδια ευλογούνται από τον ιερέα πάνω στο ευαγγέλιο. Ακολούθως ο ιερέας, με τα δακτυλίδια στο χέρι, κάνει το σημείο του σταυρού πάνω από τα κεφάλια τους και τα τοποθετεί στο δάκτυλο του δεξιού τους χεριού. Οι κουμπάροι, στη συνέχεια, ανταλλάζουν τα δακτυλίδια μεταξύ τους μία ή τρεις φορές. Η ανταλλαγή των δακτυλιδιών συμβολίζει την εξάρτηση του ενός από τον άλλο, την αγάπη που θα μοιράζονται στο εξής και τη δέσμευση να παραμένουν πιστοί ο ένας στον άλλο.

Τα στέφανα είναι σύμβολα βασιλικά. Με το γάμο δημιουργείται ένα νέο βασίλειο. Το σπίτι και η οικογένεια των δύο νεόνυμφων. Ο ιερέας αφού ευλογήσει τα στέφανα πάνω στο ευαγγέλιο, κάνει το σημείο του σταυρού πάνω από τα κεφάλια τους και επικαλείται τον ίδιο τον Θεό, να τους στεφανώσει με δόξα και τιμή, στο νέο μικρό τους βασίλειο, όπου θα πρέπει να κυβερνήσουν με σύνεση, σοφία και δικαιοσύνη. Τα στέφανα του γάμου, υπενθυμίζουν επίσης τα στέφανα των μαρτύρων, τονίζοντας τη μαρτυρική διάσταση της Χριστιανικής ζωής, και τις άμετρες θυσίες, που χρειάζεται να γίνουν μέσα στο γάμο, για να φτάσουν οι σύζυγοι στην τελείωση.

Το άναμμα κεριών ή λαμπάδων μέσα στα πλαίσια της προσευχής στην Ορθόδοξη παράδοση, συμβολίζει το φως του Χριστού, που φωτίζει και αγιάζει κάθε «άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον» .Συμβολίζει επίσης και τις φλόγες της Πεντηκοστής. Οι λαμπάδες έρχονται σβησμένες στην Εκκλησία, και φεύγουν αναμμένες. Κινούνται πάντοτε μπροστά από το ζευγάρι, συμβολίζοντας το φως του Χριστού, που παίρνουν από το Μυστήριο που θα φωτίζει το δρόμο τους, στην καινούργια τους ζωή.

Ο άρτος και το κοινό ποτήριον είναι κατάλοιπα της εποχής εκείνης, κατά την οποία ο γάμος, ευλογείτο μέσα στη Θεία Λειτουργία και οι νεόνυμφοι συμμετείχαν στη Θεία Ευχαριστία. Τώρα που ο γάμος τελείται εκτός της Θείας Λειτουργίας, ο άρτος και το κοινό ποτήριον δέν είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, αλλά συμβολικά υπενθυμίζουν ότι ο γάμος βρίσκει το αληθινό νόημα του μέσα στη Θεία Ευχαριστία. Ο άρτος και το κρασί, θεωρούντο από την αρχαιότητα σαν βασικά στοιχεία της ζωής. Ο άρτος τρέφει το σώμα, και το κρασί «ευφραίνει καρδίας». Από τον ίδιο άρτο τρώνε και από το ίδιο ποτήρι της ζωής πίνουν, συμβολικά, για πρώτη φορά σαν σύζυγοι οι νεόνυμφοι, για να επισφραγίσουν έτσι την αγάπη τους. Η κοινή αυτή συμμετοχή τους στο ποτήρι και τον άρτο συμβολίζει επίσης ότι από τώρα θα μοιράζονται τα πάντα στη ζωή, τόσο τις χαρές όσο και τις λύπες και θα σηκώνουν ο ένας το φορτίο του άλλου. Από τώρα και στο εξής κανένας δεν είναι μόνος αλλά έχει τον άλλο δίπλα του. Οι δύο έχουν γίνει ένα.

Η χαρμόσυνη ακολουθία του γάμου συμπληρώνεται με το χορό του Ησαία. Είναι τα πρώτα βήματα των νεόνυμφων πλέον στην καινούργια αρχή της ζωής τους που έχει επίκεντρο το Χριστό και το Ιερό Ευαγγέλιο. Ο ιερέας, ψάλλοντας τη χαρμόσυνη αυτή είδηση της εκπλήρωσης της προφητείας του Ησαΐα, με τη γέννηση του Χριστού, οδηγεί το γαμπρό και τη νύμφη κυκλικά, γύρω από το τραπέζι, όπου είναι τοποθετημένο το Ευαγγέλιο, ο Λόγος του Θεού. Οι σύζυγοι κάνουν τα πρώτα τους βήματα οδηγούμενοι από την Εκκλησία, που αντιπροσωπεύεται από τον ιερέα. Ο κύκλος συμβολίζει την τελειότητα και η κυκλική κίνηση την αιωνιότητα. Η Εκκλησία οδηγεί τους νεόνυμφους προς την αιώνια ζωή και την τελειότητα. Τους καλεί να κάνουν το Χριστό στύλο και κέντρο της οικογένειας τους. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να σταθούν γερά, μέσα στη φουρτούνα της ζωής και να αξιωθούν να φτάσουν στη θέωση. Με το δεύτερο ύμνο, καλούμε τους Άγιους μάρτυρες της Εκκλησίας να πρεσβεύουν, υπενθυμίζοντας ξανά τη μαρτυρική διάσταση της Χριστιανική ζωής, αλλά και το τελικό στεφάνωμα των νικητών.

Κουφέτα: Συμβολίζουν τις χαρές και τις λύπες του γάμου. Συμβολίζει επίσης τη γονιμότητα και τους διαδόχους που θα αποκτήσει το ζευγάρι. 

ΣΥΖΥΓΟΣ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΙΑ. Οι λέξεις αυτές προέρχονται από το ρήμα ζεύγνυμι ή ζευγνύω που σημαίνει ενώνω, συνδέω, βάζω κάτω από το ζυγό τους ίππους ή τα βόδια κ.λπ. Συζεύγνυμαι σημαίνει παντρεύομαι, συνδέομαι με το δεσμό του γάμου. Παράγωγα των ρημάτων αυτών είναι οι λέξεις ζεύγος, ζυγός, ζευγάρι, εύζυγος κ.λπ. Ζυγός σημαίνει α) τη ζυγαριά, β) το ζυγό στη στρατιωτική παράταξη, γ) τη δουλεία του κατακτητή και δ) το εγκάρσιο ξύλο στο αλέτρι όπου ζεύονται τα άλογα ζώα για το όργωμα. Σύζυγος λοιπόν σημαίνει τον (την) εζευγμένο (η) στον ίδιο ζυγό και συζυγία σημαίνει το ζυγό στον οποίο μπαίνει το νέο ζευγάρι των νεόνυμφων μετά το γάμο τους. Όσον δέχονται (και υπομένουν) έτσι το ζυγό, συμπορεύονται με το ταίρι τους και αισθάνονται άνεση και ελευθερία. Όσοι τον παρομοιάζουν με το ζυγό του κατακτητή, αισθάνονται καταπίεση και δουλεία.