Ο Εσπερινός ή Λυχνικόν, είναι η ακολουθία που τελείται το απόγευμα κάθε ημέρας και αποτελεί την πρώτη ιερή ακολουθία της του νυχθημέρου, συνισταμένη εκ ψαλμών και διαφόρων ύμνων, αναφερομένων προς την της επόμενης ημέρας εορτή, της οποίας θεωρείται προοίμιο. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία το τελετουργικό περιέχει δύο εσπερινούς. Τον μικρό ή απλό, ο οποίος τελείται κατά τις εργάσιμες ημέρες της εβδομάδος και είναι σύντομος και τον μέγα ή ασματικό, ο οποίος είναι εκτενής και ψάλλεται κατά τις επίσημες εορτές. Επίσης, η ίδια ακολουθία ονομάζεται στα λειτουργικά κείμενα και Λυχνικόν, επειδή η έναρξή της συνέπιπτε χρονικά με την αφή των λύχνων, που φώτιζαν τους
Το Μεσονυκτικό είναι εκκλησιαστική ακολουθία που τελείται στο μεσονύκτιο, δηλαδή στην έκτη ώρα της νύχτας, δηλ. τα ξημερώματα, εμφανίζεται σε τρεις μορφές, η πρώτη για τη Δευτέρα-Παρασκευή, η δεύτερη για το Σάββατο και η Τρίτη της Κυριακής.
Η ακολουθία αυτή είναι μοναχικής προελεύσεως και επινοήσεως. Κύριος σκοπός της ήταν η έγερση από το νυχτερινό ύπνο και κοινή προσευχή στο ναό απ' όλη την κοινότητα. Κύριο περιεχόμενό της υπήρξε ο 118ος ψαλμός, στον οποίον βρίσκεται η φράση "Μεσονύκτιον ἐξεγειρόμην τοῦ ἐξομολογεῖσθαι", από όπου προέρχεται η μοναστική πρακτική της νυχτερινής εγέρσεως για προσευχή.
Κεντρικό θέμα της ακολουθίας είναι αυτή η έγερση και η συμμετοχή στην αγγελική ψαλμωδία. Συνδέεται άμεσα με την ανάσταση των νεκρών, κυρίως δε με την ανάσταση του Κυρίου, η οποία έλαβε χώρα νωρίς το πρωί της "μιας των Σαββάτων" και την ευαγγελική ρήση «μέσης δε νυκτός, κραυγή γέγονεν, ιδού, ο νυμφίος έρχεται...». Συνδέεται με την παραβολή των δέκα παρθένων, αλλά και τη δευτέρα παρουσία και την τελική κρίση. Σημαντικό μέρος της ακολουθίας των καθημερινών καταλαμβάνει το Μεσώριο, το οποίο έχει νεκρώσιμο χαρακτήρα και εκτενή δέηση υπέρ των κεκοιμημένων.
Όρθρος (από το ρήμα όρνυμι = κινώ, εγείρομαι) ονομάζεται η Ιερή Ακολουθία της Ορθόδοξης Εκκλησίας που τελείται κάθε πρωί περί την ανατολή του ηλίου, είτε ανεξάρτητα (κάθε πρωί), είτε σε συνδυασμό με τη Θεία Λειτουργία (κάθε Κυριακή και στις γιορτές). Όταν συνάπτεται με τον Μέγα Εσπερινό, αποτελεί την Αγρυπνία.
Τα μέρη του Όρθρου είναι:
Στα παραπάνω υπάρχουν διαφοροποιήσεις στο Τυπικό, αν πρόκειται για όρθρο Κυριακής ή των Δεσποτικών, Θεομητορικών και των εορταζόμενων Αγίων εορτών ή των καθημερινών (χωρίς εορτή).
Η Ακολουθία του όρθρου αρχίζει με τη δοξολογική εκφώνηση του ιερέα "Δόξα τη αγία και ομοουσίω και ζωοποιώ και αδιαιρέτω Τριάδι" και κατακλείεται με τη Δοξολογία "Δόξα Σοι τω δείξαντι το φως".
"Οἱ ἀκολουθίες τῶν Ὡρῶν"
Οι Ώρες, είναι μια καθημερινή πραγματικότητα για τους μοναχούς και τις μοναχές μας, που εγκαταβιώνοντας στα μοναστήρια τους και έχοντας ως κύριο μέλημα τους την προσευχή για την σωτηρία της ψυχής τους πρωτίστως, αλλά και την δική μας την ψυχή, αφού εμείς με τις καθημερινές μέριμνες και φροντίδες της επιβίωσης δυσκολευόμαστε, τελούν σε ημερήσια βάση μια σειρά από Ακολουθίες σύμφωνα με το μοναστηριακό Τυπικό, τις Ακολουθίες του Νυχθημέρου όπως λέγονται, στους Νάρθηκες ή στα Καθολικά των εκκλησιών ή και στα παρεκκλήσια των Μονών και των Κελλιών τους, ξεκινώντας από νωρίς το πρωΐ, αξημέρωτα ακόμα, με το Μεσονυκτικό, τον Όρθρο, τις ΄Ώρες, την Α΄, την Γ΄ και την ΣΤ΄ Ώρα για την ακρίβεια, μετά την Ακολουθία των Τυπικών, κατόπιν την Θεία Λειτουργία και την Ακολουθία της Τραπέζης, και αργότερα την Θ΄ Ώρα και τον Εσπερινό, ενώ αργότερα το βράδυ, τελούν το Μικρό ή το Μεγάλο Απόδειπνο για να αποσυρθούν "κατά μόνας" ο καθείς και στο κελί του να κάνει τον Κανόνα του.
Στις Ενορίες όμως, "στον κόσμο", όπως χαριτωμένα οι αγιορείτες ιδιαίτερα μοναχοί αποκαλούν την εκτός του Αγίου όρους περιοχή, οι Ώρες, αλλά και το μεγαλύτερο μέρος των Ακολουθιών του Νυχθημέρου, για ευνόητους λόγους και για μια περίεργη έννοια συντομίας και ευκολίας, δεν τελούνται παρά μόνο τις μεγάλες εορτές της Ορθοδοξίας, τα Χριστούγεννα, τα Θεοφάνεια και το Πάσχα.
Ας δούμε τώρα, μέσω αυτού του άρθρου της ιστοσελίδας της Ενορίας μας, που πασχίζει με τον τρόπο και τις δυνάμεις της να αναδείξει το ξεχασμένο μεγαλείο και το όμορφο Τυπικό της Ορθοδοξίας μας, μερικά στοιχεία από την Ακολουθία των Ωρών και ας γνωρίσουμε περισσότερα στοιχεία για αυτήν την μοναστηριακή Ακολουθία, που τείνει πια να λησμονηθεί αν όχι να εξαλειφθεί μέσα στην πολύβουη πραγματικότητα της κοσμικότητας που διακατέχει τον βίο του χριστιανού στην σημερινή εποχή, της ταχύτητας και της τεχνολογίας, και να γίνει φολκλορικό πλέον κατάλοιπο μιας άλλοτε δοξασμένης βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Τα μοναστήρια μας λοιπόν, από τους Βυζαντινούς ακόμα χρόνους, ακολούθησαν την βυζαντινή ώρα που συμπίπτει με αυτήν του ρωμαϊκού ωρολογίου, μέχρι και σήμερα, τηρώντας αναλλοίωτες τις παραδόσεις και το εκκλησιαστικό τυπικό των πρώτων χριστιανικών χρόνων, από γενεά σε γενεά. Έτσι:
* Ή πρώτη Ώρα,
που αντιστοιχεί προς την σημερινή 6ην πρωϊνήν, μας υπενθυμίζει την παράδοσιν του Κυρίου μας, μετά την σύλληψίν του, την πρωΐαν εις τον Πιλάτον. Ή ακολουθία περιέχει και δοξολογία επί τη ανατολή του ηλίου δια να μας υπενθυμίζει και τον Ήλιον της Δικαιοσύνης, διό και ή ευχή της πρώτης Ωρας είναι: «Χριστέ το φως το αληθινόν το φωτίζον και αγίαζον...».
* Ή τρίτη Ώρα, η οποία προσομοιάζει με την 9ην πρωϊνή, μας υπενθυμίζει την κάθοδον του Αγίου Πνεύματος, δι' αυτό και το τροπάριο της τρίτης ώρας είναι: «Κύριε το πανάγιον σου πνεύμα εν τη τρίτη ώρα τοις Άποστόλοις σου καταπέμψας τούτο, αγαθέ, μη άντανέλης αφ' ημών αλλ' εγκαίνισον εν ημίν τοις δεομένοις σου».
* Ή έκτη Ώρα, συμβαίνει περίπου την 12ην μεσημβρινήν και μας υπενθυμίζει την ώραν της σταυρώσεως και του σκότους το όποιον σκότος κάλυψε την κτίσιν κατ' αυτήν, δια τούτο και το τροπάριο της έκτης ώρας είναι: «Ό εν έκτη ήμερα τε και ώρα τω Σταυρώ προσηλώσας την εν τω Παραδείσω τολμηθείσαν τω Αδάμ αμαρτίαν, και των πταισμάτων ημών το χειρόγραφον διάρρηξον Χριστέ ο Θεός, και σώσον ημάς».
* Ή ενάτη Ώρα, είναι αυτή της 3ης άπογευματινής κατά το σύγχρονο ωρολόγιο μας, η οποία και μας υπενθυμίζει την ώρα του επί του Σταυρού θανάτου του Κυρίου μας. Διό και το τροπάριο της ενάτης Ώρας είναι: «Ό εν τη ενάτη ώρα δι' ημάς σαρκί του θανάτου γευσάμενος, νέκρωσαν της σαρκός ημών το φρόνημα, Χριστέ ο Θεός, Και σώσον ημάς». Ή ακολουθία της Θ΄ περιέχει ακόμη και την υπέροχη εκείνη ευχή του Μεγάλου Βασιλείου ή οποία λέγει: «Δέσποτα Κύριε, Ιησού Χριστέ, ο Θεός ημών ο μακροθυμήσας επί τοις ημών πλημμελήμασι. και άχρι της παρούσης ώρας αγαγών...», σύμφωνα δε με τις μοναστηριακές παραδόσεις, τις ημέρες της νηστείας αυτή την ώραν λύουμε τη νηστεία, δηλαδή την τρίτη απογευματινή.
Στην Ενορία μας σε καθημερινή βάση τελούνται οι Ακολουθίες του Εσπερινού, μεγάλου ή μικρού, και του Όρθρου.
Τη Μεγάλη Σαρακοστή τελούνται και οι Ακολουθίες των Ωρών.
Η Ακολουθία του Μεσονυκτικού τελείται τις Κυριακές και τις Μεγάλες Εορτές προ της Ακολουθίας του Όρθρου.
Με τον όρο Μυστήρια αναφερόμαστε γενικά στις θεοσύστατες τελετές της Ορθόδοξης Εκκλησίας που είναι απαραίτητες για τη σωτηρία του ανθρώπου.
Τό μέν Βάπτισμα ἐλευθερώνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τά δεσμά τοῦ διαβόλου καί τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος καί τόν ἐντάσσει στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στή μεγάλη δηλαδή οἰκογένεια τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας, τό δέ Χρῖσμα παρέχει σ’ αὐτόν τή Χάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος.
Ὁ Γάμος, «Μυστήριον μέγα» κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο, ἑνώνει μέ δεσμό ἄρρηκτο δύο νέους ἀνθρώπους ἀνθρώπους, ἄνδρα και γυναῖκα.